Vida, Çivi, Somun
İki parçayı birleştirmek amacı ile kullanılan, genellikle metalden yapılan, ucu sivri materyale çivi denir. Her türlü gereçten ve her türlü boyda üretimi yapılır. İnşaat yapımında kullanılan malzemelerden biridir. Bunun yanı sıra beton, tuğla ya da diğer yapı malzemelerinde de bağlantı elemanı olarak kullanılır. Kullanıldığı yer ve büyüklükleri çivi çeşitlerini oluşturur. Çok eski dönemlerde çiviler el yapımı olarak teker teker üretilmekteydi. Günümüz teknolojisinde ise makineler aracılığı ile dakikada yaklaşık 600 adet çivi üretilmektedir. İnşaat yapılırken vazgeçilmez bir yapı malzemesi olan çivi, yumuşak çelik malzemesinden üretilir. Bu malzemenin yanı sıra çinko, bakır, paslanmaz çelik, alüminyum ve pirinçten üretilen çiviler de satışa sunulur. Ağır uygulamalarda temperli çiviler kullanılır. Üst düzey bir dayanıklılık gerektiren uygulamalarda yüksek karbon çeliğinden üretilen çiviler kullanılmaktadır. Bağlantı yapılan malzeme ile taşımada görülen kayıpları ve de renk değişimlerinin önüne geçebilmek için kullanılan metalin türü aynı olmalıdır. Çivilerin boyu 25 mm. ile yaklaşık olarak 150 mm. arasında değişkenlik göstermektedir. Çivi uzunluğunun bağlantı yapılacak malzemenin kalınlığının üç katı olarak kullanılması tavsiye edilir. Ağır işler için genellikle geniş çaplı çiviler tercih edilir. Bitirme işlemlerinde ise daha hafif ve dar olan çiviler kullanılır. İnce çiviler ise yumuşak ağaç yerine sert ağaç malzemesinde kullanılmaktadır. Güçlü bir kavrama direnci için tercih edilen çivilerin gövde kısımları testere dişli imal edilir. Bunun yanı sıra yivli, kıvrımlı ya da burmalı olarak da tercih edilebilir. Çivi gövdeleri, sökülme tehlikesine karşı gelişmiş dayanıklılık göstermek için çinko ile kaplanmış olarak üretilebilir. Düz olan çivi başları daha büyük bir temas alanı sağlar. Başların dışa bakmasının uygun olduğu yerlerde kullanılır. Bitiriş çivilerinin başları ise gövdesinden biraz daha geniştir. Bitiriş çivilerinin başlar sivri ya da yuvarlak kesilebilir. Geçici yapılar ve beton kalıplarda genellikle çift başlı çiviler tercih edilir. Bunun nedeni ise böylece rahatlıkla sökülebilir olmasıdır. Çivi uçları sıklıkla karo formunda kullanılır. Sivri uca sahip çiviler ise daha fazla taşıma kabiliyetine sahiptir. Fakat bu çiviler bazı ahşap ürünlerde yarıklara neden olabilir. Bu nedenle ahşap malzemelerde küt uçlu çivileri kullanmakta yarar vardır. Zımba aletleri ve pnömatik çivi, kompresör yardımı ile bağlantı unsurlarını ahşabın, betonun ya da çeliğin içine itebilirler. Bu aletler, iri başlı çivileri bu malzemelere yerleştirmek için barut kullanırlar.
Kullanışlı Çivi Çeşitleri
Parçaları birbirine ya da bir yüzeye tutturmak için kullanılan malzemelere çivi denir. Çiviler çakılma yolu ile kullanılır. Metal, ahşap, sivri uçlu çubuk formundaki malzemelerdir. Kullanıldığı yer ve büyüklüklerine göre çeşitli isimler alırlar. Değişik formlarda başı bulunan çiviler mevcuttur. Çiviler aracılığı ile malzemeler sökülmeyecek şekilde birbiri ile birleştirilir. Ancak tercih edilirse sökülme imkanı da bulunmaktadır. Çivinin çakılmak istenen yere kolaylıkla girebilmesi için bir ucu sivri olarak üretilmiştir. Çivinin başı olan bölümüne çekiç ya da keser ile baskı uygulandığı vakit sivri uçta çok yüksek bir basınç olur. Bu basınç sayesinde çivi tahta ya da plastik materyale kolaylıkla girer. Ayrıca çivi çakmak için tasarlanmış otomatik havalı tabancalar da üretilmiştir. Çivinin gövde kısmında var olan çıkıntılar sayesinde çivinin geri çıkması zorlaşır. Çakıldığı zeminde parçaları birleştirmeye yardım eder. Çiviler ihtiyaç duyulan anlarda manivela ya da keser ile yerinden sökülebilir. Çiviler kullanım amaçlarına göre ayrılır. Çivilerin gövde kısmı birbirinden farklı formlarda üretilmiştir. Bazı çivilerin gövdeleri düz bazılarının ise ring şeklinde üretilir. Yerlerinden sökülme olasılığı daha düşük olan çiviler halkalı ve vidalı çivilerdir. Kalıp çivisi, beton çivisi, kabaralı çivi gibi çivi çeşitleri mevcuttur. İnşaatlardaki beton kalıplarda genellikle kalıp çivisi kullanılır. 6’lık çivi ve 8’lik çivi olarak bilinen inşaat çivileri sağlam yapıdadır. Baş kısımlarının altında rahatlıkla çıkmasını engellemek amacı ile çıkıntılar yapılmıştır. Beton uygulamalarında kullanmak için üretilen çivilere beton çivisi denir. Bunlar yüksek karbonlu telden, ısıl işlem yardımı ile sertleştirilmiş çivilerdir. Genellikle ayakkabı tamiri yapan insanların kullandığı kare kesitli çivilere ağaç çivi ismi verilmiştir. Kısa boylu ve baş kısmı mercimek formunda olan çivilere kabaralı çivi denir. Süs olarak tercih edilme olasılığı yüksektir. Baş kısmı çengelli olan çivilere korniş çivisi denir. Maşalı çivinin ise gövdesi ortadan bükülerek birbirine yapıştırılmıştır. Uç kısımları sivridir. Çivi çakıldıktan sonra çıkmaması için uçları zıt yönlere doğru bükülür. Gövdesi ve baş kısmı köşeli çivilere nal çivisi denir. İnce ve uzun, başı gövdesine oranla biraz daha geniş silindir şeklinde imal edilen çivilere camcı çivisi denir. Pencere camlarını çerçeveye tutturma işinde yardımcıdır. Çivilerin birçok türü ve kullanım alanı mevcuttur. Çivi fiyatları ve çivi modelleri ihtiyaca göre değişkenlik gösterebilen özelliklerdir.
Vida ve Civata
Vida, basit makinelerin bir kombinasyonudur. Temelinde merkezi bir aksın etrafına sarılan eğimli dişlerden meydana gelir. Ancak bu diş dış tarafın etrafında bulunan keskin bir kenara denk gelir. Bu da içeri doğru itilirken adete bir hançer görevi görür. Bazı vida dişleri, sıklıkla bir somun şeklinde olan iç diş olarak da isimlendirilen tamamlayıcı bir dişle üretilmiştir. Bu vida dişleri aynı zamanda iç dişe sahip olan bir nesne ile eşleşebilecek şekilde tasarlanmıştır. Vidaların yaygın olarak nesneleri bir arada tutmak için kullanılır. Bir diğer yağın kullanım alanı ise nesneleri sabitlemek, konumlandırmaktır. Vidanın bir ucunda bir alet yardımı ile döndürülmesini sağlayan, kafa diye tabir edilen bir alan bulunur. Tornavidalar ve anahtarlar yaygın olarak vidaları kullanmak için tercih edilir. Genellikle vidanın baş kısmı gövde kısmından daha büyüktür. Bu büyük kısım vidanın kendi boyundan daha derine girmesini engeller. Bu özelliğe sahip olmayan istisna vidalar da vardır. Taşıyıcı cıvataların kubbe formuna sahip bir kafa kısmı vardır. Ayar vidalarında sıklıkla vidanın dış çapından küçük bir kafa yapısı bulunur. Başsız ayar vidalarının bir diğer adı saplama vidalarıdır. Vidalar çoğunlukla saat yönünde çevrilerek sıkılır. Vida saat yönünün tersine döndürüldüğü zaman sağ tarafında yer alan dişi gevşetmeye başlar. Bu sebeple sol dişli bir vida kullanımı tercih edilirse daha iyi olacaktır. Vida ve civata terimleri için evrensel anlamda kabul edilen bir ayrım söz konusu değildir. Genellikle olmasa da çoğu zaman doğru kabul edilen basit bir ayrım bulunur. Civata bir alt tabakadan geçirilir ve geçirilen tarafta bir somun ile birleşir. Vida ise direkt alt tabakaya girer ve somuna ihtiyaç duymaz. Bu sebeple genellikle bir vida seti incelenirken, bu sette somunların bulunması beklenmez. Vida somun olmadan da kullanılır. Fakat civatalar sıklıkla kendileri ile eşleşen somunlarla beraber satılır. Bu husustaki kafa karışıklığının nedeni bölgesel farklılıklar olabilir. Civata, birleştirilmek istenen parçalardaki deliklere girmek için tasarlanmıştır. Dişli bir yapıya sahip bağlantı elemanıdır. Vida ise monte edilmek istenen parçalardaki deliklere girebilen, öncesinde yapılan iç dişle eşleşebilen bir bağlantı elemanıdır. Bunun yanı sıra kendi dişini de oluşturabilir. Vida kafasının döndürülmesi ile sıkılır ya da gevşer. Montaj esnasında dönmemesi sağlanan ve sadece somun eşliğinde sıkılabilen ya da gevşetilebilen dişli bağlantı elemanı civatadır. Civata ve vida arasındaki bulunan ayrım Türkiye’de kullanılmamaktadır. Türkiye standartlarında her ikisi de cıvata ismiyle anılmaktadır. Bazen kullanılan ayrımlar ise çoğunlukla piyasadaki kullanımlarından kaynaklanmaktadır.
İhtiyacınıza Uygun Vida Çeşitleri
Diş biçimlerine göre vidalar; üçgen vidalar, trapez vidalar, kare vidalar, testere vidalar ve yuvarlak vidalar olmak üzere beş ana gruba ayrılır. Bunun yanında ağaç ve saç vidaları vardır. Diş profili üçgen biçiminde olan vidalara üçgen vidalar denir. Üçgen vidanın diş açısı büyüktür. Helis adımı ise küçüktür. Bağlama vidası olarak kullanılır. Kare vidaların diş profili ise kare şeklindedir. Hareket vidası olarak, kuvvet iletimi amacıyla kullanılır. Trapez vidaların diş profili 30° açılı eş kenar trapez şeklindedir. Testere vidaların diş profili ise 30° açılıdır. Bu vidalar tek yönlü eğiktir. Diş profili 30° açılı ve yuvarlak olan vidalara yuvaklar vidalar denir. Tozlu, kumlu, nemli yerlerde kullanılmaya elverişlidir. Vida sistemine göre vida çeşitleri de bulunur. Metrik vidalar temelde üç tipe ayrılır. Metrik normal diş, ince diş ve boru diş olarak isimlendirilirler. Whitworth vidalarda da ayrım görülür. Normal diş, ince diş ve boru diş isimleriyle bilinen üç tipi vardır. Metrik vidalardan farkı diş tepe açısının 55° olmasıdır. Vidalar kullanım alanlarına göre de bağlantı vidaları, hareket vidaları ve boru vidaları olarak gruplandırılır. Bağlantı vidaları sadece makine sektöründe değil genellikle hayatınızın her alanında karşınıza çıkar. Hareket vidaları ise makinedeki elemanların hareket ve kuvvet iletiminde karşınıza çıkar. Boru vidaları aslında Whitworth üçgen vidalardır. Boru bağlantılarına yönelik hazırlanıp üretilmiştir. Standart ölçülerde satılmaktadır. Bu sebeple adı boru vidası olarak yerleşmiştir. Vida çeşitleri, diş biçimlerine göre, vida sistemine göre gruplara ayrılır. Ağız sayısına göre ise tek ağızlı ve çok ağızlı olarak ayrılırlar. Vidaya alından bakıldığında tek ağız görülüyorsa bunlara tek ağızlı vidalar denir. Alından bakıldığı vakit birden fazla ağız ile karşılaşılıyorsa bunlara da çok ağızlı vida ismi verilmektedir. Alçıpanın ahşap ya da metal materyallere sabitlenmesi için alçıpan vidası kullanılır. Bu vida tasarımı sayesinde yüzeylerdeki zedelenme riski en aza inmiştir. Sivri uçlu ve matkap uçlu olarak iki gruba ayrılır. Vida ölçüleri ve vida fiyatları için nalburiye ve hırdavat sayfamıza göz atabilirsiniz.
Civata ve Somun
Civatalarda da, vidalar gibi birden farklı kafa tasarımları bulunur. Bu kafa tasarımları, civataları sıkmak için kullanılan ürünlere bağlanmak için tasarlanmıştır. Bunun yerine bazı civata kafaları civatayı yerine kilitler. Bu sayede civata hareket edemez. Sıklıkla tercih edilen cıiata kafaları altıgen şeklindedir. Kullanılan ilk civatalarda kare kafalar da bulunur. Bu kare kafalar günümüzde hala bulunur. Fakat artık sıklıkla altıgen kafalı civatalar tercih edilir. Bu civatalar birden fazla ve farklı şekle sahip olan anahtarla tutulur ve döndürülür. Çoğu civatada, anahtar kullanmak yerine tornavida başlı bağlantı parçaları tercih edilir. Civata, somun ile beraber kullanılır. Sökülebilir bağlantı elemanlarından biridir. Civata somun ya da diğer adıyla saplama somun, vida dişleri arasında meydana gelen sürtünme kuvvetinin etkisi sebebiyle birbirlerine sabitlenirler. Civata ve somunun birleştirildiği yüzeylerde civata ile somunu tutturan ve açılmasını engelleyen bir sürtünme kuvveti bulunur. Bu bağlantının, ortamda hakim olan titreşim ile bir zaman sonra esneyerek sökülmemesi için somun ve cıvata onlara uygun tork ile sıkılır. Böylece civata ile saplamanın biraz uzaması ve birleştirilmesi istenen parçaların da sıkışması sağlanır. Böylece cıvatanın ve birleştirilen parçaların titreşim esnasında vida dişleri ile parça ve bağlantı elemanı arasındaki sürtünme kuvvetlerinin sıfırlanmaması amaçlanır ve sağlanır. Bu sürtünme kuvvetleri sıfırlanırsa bağlantı elemanları gevşer ve sonuç olarak bağlantı elemanlarının sökülmesine neden olur. Kullanıldığı standarda göre somun dişleri, metrik ya da inç ölçülerinde karşımıza çıkabilir. Somunların yapı malzemeli çoğunlukla çeliktir. Somunların sınıflandırıldıkları sayılar bir somuna uygulanabilecek maksimum gerilimi hesaplamada yardımcı olur. Genellikle anahtar ağız tipleri altıgen veya kare şeklinde karşınıza çıkar. Fakat değişiklik gösteren kullanım alanları için kelebek, kaynak tipi somunlar da bulunur. Civata ölçüleri ve somun ölçüleri birbirine eş, uyumlu olmalıdır. Sayfamızdan Atlas vida, çivi ve somun modellerine bakabilirsiniz.
Civata ve Somun Çeşitleri
Civata çeşitleri baş biçimlerine göre farklılık gösterir. Bunlar altı köşe başlı civatalar, allen başlı civatalar, havşa başlı civatalar, tornavida ağızlı civatalar ve yıldız tornavida ağızlı civatalar olarak beş gruba ayrılır. Makine sektöründe makine parçalarının birleştirilmesinde, inşaat sektöründe çelik konstrüksiyonların montajında sıkça kullanılan civatalar altıköşe başlı civatalardır. Yapılmak istenen işin özelliklerine göre cıvataların diş şekilleri normal ya da ince olarak imal edilir. Silindirik başlı gömme anahtarlı allen civatalar, cıvatanın başının denk geldiği yerin dar olduğu durumlarda kullanılır. Bir de civata başının dışarıda kalması istenmediği hallerde kullanılır. Allen başlı civatalar yaygın kullanımı ilse alyan başlı civatalar olarak da bilinir. Civataların başları silindirik başlı civatalardan daha ince ise onlara havşa başlı gömme anahtarlı civatalar ismi verilmektedir. Silindirik forma sahip baş kısmında tornavida kanalı açılmış cıvatalara tornavida ağızlı civatalar denir. Yıldız tornavida ağızlı civataların sıkılırken ya da çözülürken ağız kısmının zarar görmemesi en önemli faydasıdır. Standart cıvatalardan farklı ölçülerde üretilen, özel amaçlı diye adlandırılan civatalar da bulunur. Bunlar iş makinelerinden sanayi makinelerine kadar, bağlantı gerektiren her yerde bulunur. Göz başlı civata, halka başlı cıvata, U civata, flanşlı civata özel amaçlı üretilen civatalar arasında yer alırlar. Civatalar, gövde biçimlerine göre de gruplanır. Başsız civatalar, germe civatalar, vidali pimler, sac vidaları, akıllı vidalar ve ağaç vidaları gövde biçimlerine göre gruplanmış civata çeşitleridir. En çok kullanılan somun çeşitleri ise altı köşe somunlardır. Altı köşe somunla aynı formda fakat diş boyutu daha ince olan bir somun çeşidi de bulunur. NC & NF dişli somunlar, benzer formda fakat diş sayıları farklıdır. Kontra somun bir diğer somun çeşididir. Ağır yükleri sağlam bir şekilde taşıyabilmek için tasarlanmış somunlara ağır yük somunu denir. Diğer bir somun çeşidi olan kelebek somun ise kullanım alanlarına göre farklılıklar barındırır. Dört köşe somun, kaynak somunu, ağaç somunu, kör somun, altı köşe flanşlı somun ve fiberli somun diğer somun çeşitleridir. Somun fiyatları ve civata fiyatları hakkında bilgi edinmek için sayfamızı inceleyebilirsiniz. Dilerseniz panel ve radyatör modellerine de bakabilirsiniz.
