Kemençe 

Kemençe

Bir kültürün en önemli unsurlarından biri de elbette ki müziktir. Müzik, ortaya konma biçimi ile farklı kültürlerde, birbirinden farklı formlarda yer alır. Belirtilen duruma bağlı olarak da çeşitli kültürlerle özdeşleşmiş farklı farklı enstrümanlar ile karşılaşılır. Sözü edilen bu enstrümanların en bariz ve öne çıkan örneklerinden biri de pek tabii kemençe olarak bilinir. Kemençe, Karadeniz bölgesi ile direkt olarak zihinlerde eşleşen bir enstrümandır. Karadeniz kültürü denildiğinde kuşkusuz akla ilk gelen unsurlardan biri de kemençedir. Tınısı ve yarattığı hava ile çalındığı ortamda anında bir Karadeniz havası estirdiği dile getirilebilir. Kemençe, temelde telli çalgılar sınıfına dahil edilebilecek bir enstrümandır. Ancak telli oluşunun beraberinde; hali hazırdaki telleri bir yay yardımıyla çalınabilir. Pek çok telli çalgı, sahip olduğu tellerine basılarak çalınır. Ancak kemençeler, bu yönleriyle diğer enstrümanlar arasından ayrışır. Kemençelerin telleri, basılmak yerine itilir. İtme yoluyla da aletten bir ses çıkarılabilir. Kemençe notaları ancak bu şekilde ortaya çıkar. Elbette ki notaların farklılaşması hususunda da tellerin itiliş biçimi ve şiddeti, majör bir rol üstlenen unsur olarak kendini gösterir. Telli ve yay ile çalınan bu enstrüman, çalınma esnasında diz üzerinde konumlandırılır. Bunun yanında eğer ayakta durularak çalınıyor ise de sol elin havaya kaldırılıp enstrümanı tuttuğu bir çalma pozisyonu tercih edilebilir. Kemençe türleri, iki tipte yer alır. Bu türlerin ilki, sözü edilen Karadeniz kemençesidir. Karadeniz kemençesinin yanı sıra; klasik kemençe türü de mevcuttur. Bu tür, Osmanlı döneminden gelmektedir. Fasıl çalgısı adını da alabildiği gözlenir. Genel görünümüne bir göz atıldığı vakit; şeklinin yarım bir armudun biçimselliğini andırdığı dile getirilebilir. Ancak yirminci yüzyıla kadar kullanımı ile karşı karşıya gelinir. Bununla birlikte günümüzde, bir halk çalgısı şeklinde nitelenebilen klasik kemençelerin yaygın olarak kullanıldığı göze çarpar. Kemençe; biçimi ve tasarımıyla dikkat çeken bir enstrümandır. Bu duruma istinaden de ilk olarak ürünün şeklinin bir masaya yatırılması yerinde olur. Bu arada müzik aletleri kategorimize bakmanızı öneririz.

Kemençenin Biçimsel Özellikleri

Karadeniz kemençesinin temelde bir ağaç parçasından ortaya konmuş bir çalgı oluşunun belirtilmesi ile, biçimsel özelliklerinden söz edilmeye başlanabilir. Burada karşımıza ilk olarak burguluk çıkar. Bunun ardı sıra da aletin kapsamında gövde ve boyun kısımları kendine yer bulur. İfade edilen bu üç kısım da tek bir ağaç parçası vasıtasıyla üretimi gerçekleştirilmiş olan objelerdir. Yapımında kullanımına başvurulan bu ağaç parçası öncelikli yontulmuştur. Yontulma işleminin sonrasında ise, yontulan bu parça oyulmuştur. Biçimsel özellikleri yönüyle büyük ölçüde başka pek çok enstrümanın yanında ayrı bir yerde durduğu dile getirilebilir. Sözü edilen bu ayrışma pek tabii ilkin, kemençe ölçüleri hususunda karşımıza çıkar. Bu ölçülerde bir standartlaşmadan söz etmek yanlış olur. Ancak sıklıkla karşımıza çıkan uzunluk birimleri ifade edilebilir. Sıklıkla ortaya konmuş kemençe modelleri, 56 cm boyutuna sahiptir. Özellikle bu enstrüman üzerine uzmanlaşmış ya da profesyonel bir biçimde çalan kişilerin bu boyuttaki ürünleri tercih ettikleri söylenebilir. Bunun yanı sıra enstrümanın gövdesinin kenarlarının düz bir şekilde durduğunun dile getirilmesi yerinde olur. Düz bir duruştaki kenar bölgesinin yanı sıra da aletin sırt bölgesine bir göz gezdirilebilir. Kemençe enstrümanının sırt tarafı, oldukça düz görünümdeki bir yapıda ortaya konmuştur. Genel olarak ardıç ve erik ağacının, masaya yatırılan bu enstrümanın gövde kısmının yapımında kullanılan ana malzemeler olduğu belirtilebilir. Ladin, aletin göğüs kısmı için sık sık kullanımına başvurulan bir malzemedir. Aynı amaç doğrultusunda köknara da başvurulur. Bu iki ana yapım malzemesinden ortaya konmuş durumdaki enstrümanın göğüs kısmının, epeyce ince bir yapıya sahip olduğunun söylenmesi de isabetli olur. Bu göğüs bölümünde bir çıkıntı yer alır. Sözü edilen bu çıkıntılı yapı, adeta bir kubbe şeklini andırır. Çıkıntı, boylamasına bir yönde uzanmaktadır. Bu çıkıntının ortaya konma amacı ise, aletin tellerini basınca karşı dayanıklı kılmaktır. Bu basınç da eşikle iletimi sağlanan bir kuvvettir. Aletin burguları masaya yatırılırsa epeyce küçük bir görünümde bulundukları dile getirilebilir. Bu küçük burgular aletin ön tarafından geçirilir. Burguluk içerisine konumlandırılır. Çalgının biçimsel özellikleri bağlamında son olarak da teller ve tuşların ilişkisinden konu açılabilir. Teller ve tuşların konumlarına bir göz gezdirildiği zaman, birbirlerine çok yakın bir şekilde konumlandırılmış oldukları durumu ile karşı karşıya gelinir. Kuşkusuz bunun sebebi de aletin çalınma biçiminden ileri gelir. Bilindiği gibi kemençe teli yay ya da parmak ile itilerek çalınır. Tuşların tellerin altında yer alması da, bu şekilde enstrümanın çalınabilmesine olanak sunar. Klasik gitar modellerini de keşfedin!

Kemençe Tercihinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Biçimselliğinin ardı sıra kemençenin satın alınma sürecine değinilebilir. Anlaşılacağı gibi kemençeler, pek çok farklı unsurun bir araya gelişinden doğan enstrümanlardır. Buna bağlı olarak da kemençe alınırken birtakım noktaların üzerinde özenle durmak, büyük önem arz eden bir husus olarak kendini gösterir. İlk olarak ürünün oymalı olup olmadığı kritik bir aşamadır. Oymalı kemençeler, çok daha uzun ömürlü bir kullanım deneyimine kapı aralayabilir. Bunun ardı sıra da kemençelerin kapakları, mühim olan bir başka unsura tekabül eder. Normal koşullarda kapak üzerindeki çizgiler düz bir biçimde uzanır. Ancak birtakım kapaklar, eğimli çizgileri bünyelerinde barındırabilir. Bunun altında yatan sebep ise, yapımında kullanımına başvurulan ağacın yapısıdır. Eğer yapımında kullanılan ağaç damarlı bir yapıda ise, böyle bir durum ile karşı karşıya gelinebilir. Sözü edilen eğimli çizgiler de kemençe sesi kalitesini direkt olarak etkiler. Bu nedenle bütünüyle düz bir yapıdaki kapaklara sahip kemençe modellerinin tercih edilmesi, isabetli bir seçimin yapıldığı anlamına gelir. Aynı zamanda yine sözü edilen çizgilerin sıklığı da önem taşıyan bir faktördür. Ses sıklığının artması durumu, ses kalitesinin büyük oranda artmasına da ortam hazırlar. Yine seçim aşamasında kemençenin üst kısmında herhangi bir çatlağın bulunmaması da ele alınan modelin iyi bir ürün olduğuna işaret eder. Kemençenin orta kısmında bir direk kendine yer bulur. Bu direğin konumlandırıldığı alan ve duruş biçiminin düzlüğü de ses kalitesinin yüksek olması hususunda direkt olarak belirleyici olur. Kemençenin kıravat adı verilen bölümünün kapak kısmına değmemesi de üzerinde durulması fayda sağlayan bir nokta olarak kendini gösterir. Kemençenin dış yapısında plastik bir maddenin bulunmaması da yarar sağlar. Kemençenin yapımında kullanılan tüm malzemelerin ağaç olması, ses kalitesini yükseltir. Plastiğin enstrümanın tınısına zarar verdiği dile getirilebilir. Bunun yanında bilindiği gibi enstrümanın çalınması esnasında bir yaydan faydalanılır. Bu yayın kalitesi de önem arz eden bir aşamaya tekabül eder. Sözü edilen enstrüman üzerinde uzmanlaşmış pek çok müzisyen; kemençe yayı araçlarının at kuyruğundan yapılmış olmasının, ortaya çıkacak sesin tınısına olumlu bir etki yapacağını ifade eder. Yeni çıkan tüm gitarlar için sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

Kemençenin Doğru Tutulması Üzerine

Kemençe müzikleri en hoş ve etkileyici bir biçimde çalınabilmek için, pek tabii ilk aşama enstrümanın tutuş biçimidir. Bu unsur her enstrümanda aynıdır. Bir enstrümandan hoşa gidecek bir ses çıkarılabilmek isteniyorsa öncelikle o aletin yapısına uygun bir kavrayış ve tutuş şekli geliştirilmelidir. Kemençe noktasında da tutuşa dair ilk dilemma, aleti çalacak kişinin pozisyonunda başlar. Kemençe hem oturarak hem de ayakta çalınabilmeye elverişli bir çalgıdır. Ancak bu iki durum, birtakım koşulları da beraberinde getirir. Her iki pozisyon, bazı avantajlara ve bazı dezavantajlara sahiptir. Öncelikli olarak ayakta çalma durumu ele alınabilir. Bilindiği gibi Karadeniz kültürünün yöresel dans türü horondur. Hareketli ve enerjik dans hareketleri ile horon, aynı tonlarda bir müziğe de sahiptir. Kemençe horon müziği çalmaya yatkın bir enstrümandır. Ancak bunun için, ayakta durularak çalgının çalındığı pozisyon ideal olandır. Bunun yanı sıra alet ayakta durularak çalınıyorken, birtakım kaydırma tekniklerine başvurabilmek zor bir hale ulaşır. Bunun yanı sıra vibrasyon da zorlanarak gerçekleştirilen bir teknik olur. Ancak enstrümanın oturarak çalındığı durumda, kişiler çalma esnasında dizlerinden destek alırlar. Sözü edilen bu diz desteği, alette uygulanacak kaydırma ya da vibrasyon tekniklerine rahatlıkla başvurulabilmesine imkan sunar. Aletin oturur bir pozisyonda çalındığı koşulda, enstrümanı çalan kişi çalgı üzerinde çok daha büyük ve geniş bir hakimiyet kurabilme imkanını bulabilmektedir. Çalma işlemi esnasında alınacak olan pozisyonun ardı sıra da enstrümanı kavrayış biçimi masaya yatırılabilir. İlk olarak çalgıyı yanlamasına bir doğrultuda ele almak, isabetli bir tutuş şeklidir. Alet sözü edilen şekilde tutulduğu vakit, çok daha rahat bir biçimde kavranabilir. Bu yolla da daha pratik bir çalma deneyimine kapı aralandığı dile getirilebilir. Bunun altında da elbette ki yan tutulduğu takdirde, parmak hareketlerinin çok daha kolay bir biçimde gerçekleştirilebilir olması yatar.

Kemençe Çalma Süreci

Duruş pozisyonu ve tutuş şeklinin ardı sıra, kemençenin nasıl çalındığı hususuna önem verilebilir. Bilindiği gibi kemençe çalma hususunda nihai amaç, tellerin klavyeye değmesine kapı aralamaktır. Bu yapılırken de teller üzerinde gerçekleştirilen hareketlerdeki ölçülülük, önem arz eden bir noktadır. Ancak ölçülü basma yöntemlerine başvurulursa en doğru ve uygun seslere erişilebilir. Perdesiz bir enstrüman oluşu çalgıyı, çalması bir nebze daha zor bir hale büründürür. Ancak yavaş yavaş çalma antrenmanları yapılırsa belli bir gelişim kaydedilebilir. Tellere dokunulurken parmakların şeklinin doğru olması mühimdir. Bu aşamada en doğru şekil, parmakların dik tutulmasıdır. Yay hareketlerinde de bir süreğenlik yakalanmalıdır. Ancak bu hususta bir akıcılığa erişilir ise enstrüman üzerinde arzu edilen sesler ve tınılar elde edilebilir. Tüm bunlara ek olarak sözü edilen çalgı çalınırken, birtakım teknikler de kendini gösterir. Bu tekniklere örnek olarak çarptırma tekniği verilebilir. Çarptırma tekniğine aynı zamanda çarpma tekniği de denilebilmektedir. Bu teknik ile, tele ani bir dokunuş yapılır. Bu dokunuş ile çalgı susturulabilir. Susturma hareketi, kulaklarımızın aşina olduğu pek çok kemençe parçaları ve kemençe halay müziklerinin ritimleri içerisinde kendine yer bulur. Örneğin susturma tekniği, horon çalınırken olmazsa olmaz bir yönteme karşılık gelir. Kemençe ritim yönüyle de ön plana çıkan bir enstrümandır. Kemençe çalan kişiler mutlak surette ritim duygularını geliştirmelidir. Bir parça çalınırken doğru ritimler izlenmezse, arzu edilen seslere katiyen ulaşılamaz. Son olarak akort unsurunun da altı çizilebilir. Kemençe akort edilmeye ihtiyaç duyar. Ancak çalgı düzenli olarak akort edilirse istenilen tınılar yakalanabilir.

Kemençe Notaları Hakkında

Kemençe notaları, tellere ve basılan noktalara bağlı olarak şekillenir. Örneğin aletin en kalın bir biçimde ortaya konmuş telinin boş hali, Mi notasının çalınmasına ortam hazırlar. Birinci parmakla kalın tele basıldığı durumda ise Fa notası elde edilebilir. Yine aynı tel üzerinde ikinci tel ile basma işlemi gerçekleştirilirse de Sol notasına ulaşılabilir. Bu bakış açısı ile de kemençenin notalarının felsefesi ve bir araya geliş biçimi rahatlıkla anlaşılabilir. Tüm bunların yanı sıra kemençe çeşitleri, kemençe özellikleri ve modellerine bağlı olarak farklı farklı biçimselliklerde ve işlevsellik düzeylerinde ortaya konmuştur. Kullanıcının beğenisine sunulan bu ürünler, her seviyeye ve arayışa uygun bir biçimde üretilmektedir. Örneğin kullanıcılara sunulan bu çalgılar arasında hem başlangıç düzeyindeki kişilere hem de profesyonel müzisyenlere yönelik ürünler mevcut durumdadır. Aletin boyun kısmı da kavrama hususunda göz önünde bulundurulması büyük önem arz eden bir noktaya karşılık gelir. Boyun bölgesi bütünlüklü, iyi ve güçlü bir biçimde kavranmalıdır. Ancak böyle kavranırsa teller daha isabetli bir biçimde iteklenerek çok daha yerinde tınılara ulaşılabilir. Bunun yanında eğer boyun bölgesi bütünlüklü bir şekilde kavranmaz ise, çalma esnasında aletin elden kayıp yere düşmesi durumu ile de karşı karşıya gelinebilir. Enstrümanın sert bir zemine düşmesi, yapısına zarar verebilir. Bu durum da ürünün kullanım ömrünü azaltarak istenmeyen sonuçlara mahal verebilir. Aynı zamanda kemençenin düşmesini engellemeye yönelik üzerinde durmaya değer bir başka unsur da dengeleyici parmaktır. Tercih edilen dengeleyici parmak ile enstrüman daha yerinde bir biçimde tutulabilir. Bu amaç doğrultusunda da baş parmağa başvurulması, isabetli bir seçime işaret eder. Kemençe fiyatları da, tüm bu çeşitlilik arasında modelleri ile ilişkili olarak farklılık gösterir. Siz de kemençe modellerini daha yakından incelemek istiyorsanız, sayfamıza göz atabilirsiniz.