Sterilizasyon Makinesi
Sterilizasyon için kullanılan tüm yöntemler içerisinde basınç altında doymuş buhar formundaki nemli isi en çok kullanılan ve en güvenilir olanıdır. Buhar sterilizatorleri, toksik olmadıkları gibi mikrop ve sporları da hızlı öldürür. Aynı zamanda otoklav olarak bilinen buharlı sterilizatörler genellikle sağlık hizmetleri ve endüstriyel amaçla kullanılır. Sterilizasyon makinelerinde gerçekleştirilen buhar stabilizasyonunun temel amacı her bir parçayı belirtilen sure boyunca gerekli sıcaklık ve basınçta doğrudan buhar temasına maruz bırakarak zararlı mikrop, bakteri ve virüsleri öldürmektir. Sterilize edilecek ürünler, genellikle hazne olarak adlandırılan basınçlı bir kap içine yerleştirilir. Zaman, sıcaklık ve buhar kalitesi başarılı bir sterilizasyon için kritik önem taşır. Sterilizasyon makinelerinde sterilize edilen cihazın boyutu, sekli, ağırlığı ve üretildiği malzemeler buhara maruz kalma suresini etkiler. Yaygın olarak tavsiye edilen sıcaklıklar; 121° C, 132°C veya 135° C’dir. Mevcut herhangi bir mikroorganizmayı öldürmek için, sterilize edilen öğeler, işlenen cihazın üreticisi tarafından önerilen minimum süre boyunca bu sıcaklıklara maruz bırakılmalıdır.
Otoklav yapısı ve Türleri
Otoklavlanabilir ürünler yüksek ısı ve nem koşullarıyla uyumlu olan ürünlerdir. Buharlı sterilizasyon işlemi üreticinin yazılı kullanım talimatlarına uygun şekilde yapılır. Cerrahi aletler, implante edilmiş tıbbi cihazlar ve cerrahi örtü ve çarşaflar gibi steril vücut dokuları veya vücut sıvılarıyla temas eden tıbbi cihazlar kritik ögeler olarak kabul edilir. Herhangi bir kontaminasyon durumu iltihap riski oluşturduğundan bu aletler kullanıldıklarında mutlaka steril olmalıdır. Bu sebeple medikal alanda kullanılan tıbbi sterilizasyon makineleri ve diş sterilizasyon makinelerini doğru ve etkili kullanmak oldukça önemlidir. Birçok farklı yapı ve boyutta olabilen buhar sterilizasyon makinelerinin her birinde kazan, kapak, termostat, hava boşaltma musluğu, basınç ayar supabı, manometre ve termometre bulunur. İhtiyaca göre mini sterilizasyon makineleri tercih edilebileceği gibi büyük sanayi tipi sterilizasyon cihazları da tercih edilebilir. Sterilizasyon makinesi fiyatları ise tercih edilen modele göre değişiklik göstermektedir. İki temel buhar sterilizatörü türü, yerçekimi deplasmanlı otoklav ve yüksek hızlı ön vakum sterilizatörüdür. Yerçekimi deplasmanlı otoklavda buhar sterilizasyon haznesinin üst veya yanlarından alınır ve buhar havadan daha hafif olduğu için havayı tahliye deliği ile haznenin altından dışarı iter. Yerçekimi deplasmanlı otoklavlar öncelikle laboratuvar ortamını, tıbbi atıkları, farmasötik ürünleri ve doğrudan buharla temas eden gözeneksiz eşyaları sterilize etmek için kullanılır. Ön vakumlu sterilizasyon cihazları da yerçekimi deplasmanlı sterilizasyon cihazına benzer ancak farklı olarak ön vakumlu sterilizatörlerde havanın sterilizasyon hanesinden çıkarılmasını ve buhar kabul edilmeden önce yüklenmesini sağlamak için bir vakum pompası takılıdır. Vakum pompası bulunmasının avantajı olarak gözenekli yüzeylere dahi anlık buhar nüfusu olur. Otoklavdaki bir başka tur buhar yıkama-basınç darbe işlemidir. Bu atmosfer basıncının üzerinde bir buharlı yıkama ve bir basınç atımını tekrar tekrar değiştirerek havayı hızla uzaklaştırır. On vakumlu sterilizatorde olduğu gibi hava yükten hazla çıkarılır ancak bu işlem hava kaçaklarından etkilenmez çünkü sterilizasyon haznesindeki buhar her zaman atmosfer basıncının üzerindedir. Bu işlemde kullanılan genel sıcaklık değerleri gözenekli yerler ve aletler için 132 ° C ile 135 ° C’dir bu isleme maruz kalma sureleri ise 3 ile 4 dakika arasındadır.
Otoklav Kullanımı
Buharlı sterilizatoler kullanılmaya başlanmadan önce bir önceki döngüden herhangi bir madde kalmadığına emin olunur. Daha sonra yeterli miktarda su haznenin içine eklenir ve sterilize edilecek maddeler haznenin içine yerleştirilir. Sterilize edilecek madde haznenin içine yerleştirildikten sonra kapak kapatılır ve hava sızdırmaması için vidalar sıkılır ve elektrikli ısıtıcı açılır. Emniyet kapakçıkları haznede gerekli basıncı korumak üzere ayarlanır. Haznenin içindeki su kaynadığında, hava-su karışımının içerideki tüm havanın yer değiştirmesine olanak sağlamak için boşaltma tüpünden çıkmasına izin verilir. Su kabarcıklarının borudan çıkması durduğunda tam yer değiştirme sağlanmış olur. Ardından drenaj borusu kapatılarak içindeki buharın istenilen seviyeye ulaşması sağlanır. Gerekli basınça ulaşıldığında içerideki fazla basıncı gidermek için düdük çalar ve genellikle bir 15 dakikalık bir bekleme süuresi boyunca otoklav çalışmaya devam eder. Sonrasında elektrikli ısıtıcı kapatılır ve içerideki basınç atmosfer basıncı seviyesine düşene kadar buharlı sterilizatorun soğumasına izin verilir. Son olarak havanın dışarıdan otoklava girişine izin vermek için boşaltma borusu açılır ve sterilize edilmiş malzemeler hazne dışına çıkarılır. Buharlı sterilizatorler yağ ve ya toz gibi su geçirmez veya suya dayanıklı ürünleri sterilize etmek için kullanılmamalıdır. Buharlı sterilizatore yerleştirilen ürünler buharın yeterince nüfus etmesini sağlayacak şekilde yerleştirilmelidir, otoklav aşırı kalabalık olmamalıdır. Paketlenmiş ürünleri sterilize etmek için yalnızca buhar stabilizatörüne dayanaklı paketler kullanılmalıdır. Hazne içine yerleştirilen nesneler haznenin yanlarıyla veya üstüyle temas etmemelidir. Atıklar ve temiz maddeler ayrı ayrı sterilize edilmelidir. Sterilizator çalışır durumdayken kapağı kesinlikle açılmamalıdır. Sıvılar asla kapalı kaplarda otoklav makinesine yerleştirilmemelidir. Kapların içindeki sıvının dökülmesini önlemek için kabin yalnızca 3’te 2’si doldurulmalıdır. Plastik veya polietilen kapların eriyip makineye zarar verme riski olduğundan bu materyaller kullanılmamalıdır. Yanıcı, reaktif, aşındırıcı, toksik veya radyoaktif malzemeler, ev tipi çamaşır suyu asla otoklav makinelerle sterilize edilmez
UV Sterilizasyon Cihazı
UV sterilizasyonu kullanımı hızla yaygınlaştığı gibi hastane kaynaklı enfeksiyonların yayılmasını önlemek için de paha biçilemez bir seçenektir. UV sterilizasyon makinesi kuaförden hastaneye kadar birçok alanda kullanılabilir. Bulaşıcı bakterileri, virüsleri ve mantarları öldürmede çok iyi derecede etkili olan bu yöntemde hiçbir kimyasal kullanımı gerekmemektedir. UV sterilizatör için yaklaşık 254 nanometre dalga boyunda ışık üreten mikrop öldürücü bir floresan lamba kullanır. Yapısı bozulduğu için artık çoğalamayan mikroorganizma bulaşıcılığını kaybettiği için ölü kabul edilir. Sterilizasyon için özel UV cihazlarının geliştirilmesinin sebebi UV sterilizasyon kaynaklarının son derece kısa bir surede virüs, bakteri ve mantarların %99’undan fazlasını öldürebiliyor olmasıdır. UV sterilizasyonu yukarıda belirtildiği gibi suyun ve çalışma yüzeylerinin dezenfekte edilmesi gibi hemen hemen her durumda tamamlayıcı bir enfeksiyon kontrol stratejisi olarak kullanılabilir. Buna ek olarak UV ışınları havayı dezenfekte edebilir. Bu durum özellikle hastane ortamlarında çok faydalıdır. Bu nedenle tıbbi sterilizasyon makinelerinde ve ortam sterilizasyon makinelerinde UV ışınları tercih edilen bir yöntemdir. UV sterilizasyonu kuru bir sterilize etme yöntemi olduğu için işyerlerindeki ekipman ve aletlerin etkin bir bicimde temizlenmesini sağlamak için de verimli bir çözüm olarak kullanılır. Çoğu UV sterilizasyon cihazında sterilize etmekte etkili bir çözüm olan UV-C ışığı kullanır. UV-C ışınları dikkatli kullanılmalıdır böylece cilde zarar vermesi önlenebilir. Cilt ve gözle direk temasından kaçınılmalıdır. Ayrıca bazı plastik ve kauçuk malzemelere de zarar verebilmektedir. Bu yüzden sterilize edilmek istenen nesnenin doğrudan UV ışığına maruz kalmaya uygun bir yapıda olduğundan emin olunmalıdır. Cihazın ışık kaynağı mesafesi, maruz kalma suresi ve talimat verilen diğer güvenlik önlemleri dikkate alınarak kullanıldığında UV sterilizasyonu etkili bir sterilizasyon seçeneğidir.
