Solunum Cihazları
Mekanik vantilatör olarak da adlandırılan solunum cihazları nefes alamayan veya yetersiz nefes alan hastaların solunumuna yardımcı olmak için dizayn edilmiş makinelerdir. Hasta kendi başına nefes alabiliyor ancak bunda zorlanıyorsa ventilatör sadece hasta kendi başına nefes alamadığı durumlarda devreye girer. Hastanın hiç nefes alamadığı durumlarda ise ventilatör hastanın nefes alma modelini devralacak şekilde çalışır. Mekanik ventilasyon, ameliyathanelerde nispeten kısa süre için ve yoğun bakım ünitelerinde (YBÜ'ler) daha uzun süreler için yapılır. Ayrıca bazı özel durumlarda hastanın evinde de kullanılabilen taşınabilir solunum cihazları mevcuttur. Ameliyathanenin dışında, mekanik ventilasyondaki hastaların bakımı, multidisipliner ekip ile işbirliği içinde öncelikle yoğun bakım hemşireleri tarafından üstlenilir. Eğer hasta solunum cihazını evde kullanacak ise mutlaka nasıl bu konuda eğitilmelidir. Solunum cihaz fiyatları ihtiyaç duyulan modele göre değişkenlik göstermektedir. Ventilatörlerin temel çalışma prensibi oksijeni hastanın akciğerlerine verip vücuttaki karbondioksit gazını dışarı atmaktır. Bu şekilde nefes almakta zorlanan hastanın yeterli miktarda oksijen alması sağlanır. Hastanın durumuna bağlı olarak solunum cihazı tüpleri veya solunum maskeleri kullanılabilir. Solunum cihazı tüpü yerine solunum maskesinin kullanılması durumu invaziv olmayan mekanik ventilasyon olarak da bilinir. Hastanın aldığı oksijen miktarı solunum cihazına bağlı bir monitörden takip edilir. Ancak hastanın durumunun kritik olduğu durumlarda monitör hava basıncında artış olduğu takdirde alarmla uyarı verecek şekilde ayarlanabilir. Ventilatörler genellikle hastanelerde veya ambulans gibi taşıma sistemlerinde kullanılır.
Ventilasyon Türleri ve Ventilatör Çeşitleri
İki ana ventilasyon türü vardır. Bunlardan birisi havayı akciğerlere ileten pozitif basınçlı ventilasyon diğeri ise göğsü genişleterek akciğerden havanın çıkmasını sağlayan negatif basınçlı ventilasyon. Negatif basınçlı ventilasyon demir akciğer olarak bilinen bir cihazla verilir. Demir akciğer solunum fonksiyonunu arttırarak işlev görür. Normal solunumda göğüs kafesi genişledikçe ve diyafram kasıldıkça negatif intraplevral basınç üretilir. Genişleyen göğüs boşluğu, atmosfer ve alveoller arasında içe doğru bir basınç gradyanı oluşturur. Bunun sonucunda hava akciğerlere akar. Negatif basınçlı ventilasyonun bir avantajı, fizyolojik olarak normal solunum için tamamlayıcı olmasıdır. Ancak yine de negatif basınçlı ventilasyon sağlık çalışanları için pratik bir yöntem değildir. Bu sebeple günümüzde çok sık kullanılmaz. Pozitif basınçlı ventilasyon iki şekilde verilebilir: bir yüz veya burun maskesi ile invaziv olmayan ventilasyon şeklinde veya daha yaygın olarak gırtlak veya trakeaya yerleştirilen bir tüp yoluyla invaziv olarak. Pozitif basınçlı ventilasyonda normal fizyolojik solunum baypas edilir ve oksijen ventilatör tarafından harici olarak üretilen pozitif bir basınçla akciğere itilir. Bu, hastaya negatif basınçlı ventilasyona kıyasla daha kolay erişim sağlar, ancak hassas akciğer dokusuna daha fazla zarar verme potansiyeline sahiptir. İnvaziv olmayan pozitif basınçlı ventilasyon CPAP ve BPAP olmak üzere iki şekilde uygulanabilir. CPAPta, ilave inspiratuar destek olmaksızın solunum döngüsü boyunca sabit basınç korunur. BPAP ile hekim, hasta tarafından tetiklenen solunumda hem ekspiratuar pozitif hava yolu basıncını (EPAP) hem de inspiratuar pozitif hava yolu basıncını (IPAP) ayarlar. Hangi yöntemin kullanılacağına hekim tarafından karar verilir. Her iki türde de, hava yolu korumasız olduğu için aspirasyon mümkündür bu nedenle hastalar yeterli zihinsel aktivite ve hava yolunu koruyucu reflekslere sahip olmalıdır. Burun yastıkçıklı maske, nazal kanül, nazal maske, ora-nazal maske, oral maske, tüm yüz maskesi CPAP ve BPAP’ta kullanılan maskelerdir. Hastanın durumuna göre hekim tarafından uygun görülen maske kullanılır. Solunum cihazı yedek parçalarına, teknik servislerden ulaşmak mümkündür. Götüreceğiniz teknik servisin, solunum cihazının teknik özelliklerine hâkim olması gerekmektedir. Ev tipi mekanik solunum cihazı, transport mekanik solunum cihazı ve yoğun bakım solunum cihazı en yaygın olarak kullanılan solunum cihazlarıdır.
Solunum Cihazlarında Alarm ve Güvenlik
Solunum cihazlarında alarmların ve yerleşik güvenlik özelliklerinin kullanılması hayati önem taşır çünkü bu cihazlar hastanın hayatının devamlılığı için elzemdir. Bu nedenle solunum cihazlarında birçok farklı alarm bulunur. Düşük basınç alarmı; ventilatör devresindeki basıncın düştüğünü gösterir. Düşük basınç alarmları genellikle bir sızıntı veya bağlantı kesilmesi sonucu oluşur. Bu yüzden sorunu bulmak için hastadan başlayarak vente doğru cihaz kontrol edilmelidir. Düşük dakika ventilasyon alarmı kalıcı olarak alınan hava miktarı ayarlanan bir değerin altına düştüğünde çalar. Düşük basınç alarmına benzer şekilde hareket eden düşük dakika ventilasyon alarmı genellikle sistemde bir tür sızıntı veya kopukluk olduğunu gösterir. Önce hastaya müdahale edilerek durumu kontrol altına alındıktan sonra sorunun kaynağı bulunmalı ve giderilmelidir. Yüksek basınç alarmı devredeki basınç arttığında duyulan bu alarm akciğerleri ventilatörden gelen yüksek basınçlardan korumaya yardımcı olur. Solunum cihazı oksijen tüpüne kaçan su veya hortumdaki bükülmeler yüksek basınca neden olabilir. Hasta aspire edildikten sonra sorunun kaynağı aranır. Alarmları en aza indirerek hasta için güvenli bir ortam sağlanması için gerekli tüm çaba gösterilmelidir. Hız, basınç ve hacimde limitlerin ayarlanması ventilatör ana ayarları kadar önemlidir. Ventilatör alarmlarını ayarlarken bilinmesi gereken iki önemli nokta bu alarmların hem koruyucu hem de bilgilendirici olduğudur.
Nem ve Nemlendirme
Ventilatörden verilen havayı ısıtmak ve nemlendirmek önemlidir. Kuru ve soğuk hava solunum yollarının hassas dokularına zarar verebilir ve mukus kaynaklı tıkanmalara neden olabilir. Sıcaklık ve nem iki şekilde sağlanabilir; HME (nem ısı değiştiricileri) ve ısıtmalı nemlendirici. Nem ısı değiştirici hastanın kendi nefesinden dışarı verilen ısıyı ve nemi yakalayan havalandırma devresine yerleştirilen küçük filtre tipi bir cihaz. Nemi filtrede depolar ve ardından bir sonraki solunan nefesle hastaya iade eder. Isıtmalı nemlendirici ise ventilatöre takılan harici bir ısıtmalı nemlendirici cihazdır. Nemlendirici sıcaklığı, 98,6 ° F veya 37 ° C vücut sıcaklığına benzer olmalıdır. Hastanın durumuna göre hekim hangi solunum cihazının hangi modda ve hangi değerlerle kullanılması gerektiğine karar verir. Hastanın güvenliği için alarmların çalışır durumda olması son derece önemlidir. Hastanede hasta takibi ve ventilatör kontrolleri genellikle 4 saatte bir yapılır. Ventilatörün uygun şekilde çalıştığından emin olmak için bu kontroller atlanmamalıdır. Enfeksiyon riskini azaltmak adına ventilatör devresine veya trak tüpüne dokunurken eldiven giyilmeli, hastayla temastan sonra eller yıkanmalı ve hastayla temasa geçmeden önce mutlaka maske takılmalı. Güvenlik önlemi olarak solunum cihazının üstüne sıvı içeren kaplar konulmamalı, bütün ekipmanların güvenli bir şekilde kullanıldığından emin olunmalıdır. Hastanelerde olası bir elektrik kesintisi riskine karşı solunum cihazlı her zaman yedek jeneratöre bağlı prizlere takılmalıdır.
